آیا رسالت نیز به همراه نبوت ختم شده!

پایگاه جامع فرق، اديان و مذاهب_ از جمله دلایل و آیاتی که صراحت در خاتمیت پیامبر اسلام دارد، آیه‌ی 40 سوره‌ی احزاب است که خداوند می‌فرماید: «مَا كَانَ مُحَمَّدٌ أَبَا أَحَدٍ مِنْ رِجَالِكُمْ وَلَكِنْ رَسُولَ اللَّهِ وَخَاتَمَ النَّبِيِّينَ وَكَانَ اللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمًا [احزاب/40]؛ محمّد (صلّی‌الله علیه و آله) پدر هيچيک از مردان شما نبود، ولی رسول خدا و خاتم و آخرين پيامبران است و خداوند به هر چيز آگاه است». اما از آن‌جا که این دلایل و مفاهیم آیات به کام بهائیان خوش نیامده و اساس ادعای ایشان را زیر سؤال می‌برد، لذا مبلّغان بهائی درصدد توجیه و تحریف این آیه و دلایلی از این قبیل برآمدند.
یکی از مبلّغان بهائی به نام گلپایگانی، در مقام توجیه این آیه می‌گوید: «نبی کسی است که از غیب خبر می‌دهد، مشروط بر اینکه دارای کتاب و شریعت نباشد و رسول کسیست که برای هدایت مردم مبعوث شده، مشروط بر اینکه دارای کتاب باشد».[1] منظور جناب گلپایگانی، اینست که واژه‌ی «نبی» و «رسول» با یکدیگر متباینند و هرکس که رسول است نبی نیست و هرکس که نبی است، رسول نیست و اینکه خداوند نسبت به پیامبر اسلام فرموده خاتم النبیین و نفرموده خاتم الرُسُل، یعنی اینکه کسی که تبلیغ دین قبل را انجام دهد (در اصطلاح بهائیت: نبی) نخواهد آمد، اما سلسله‌ی ارسال رُسُل هنوز قطع نشده است. در پاسخ به این شبهه می‌گوییم:
اولاً: در یافتن معنای هر لفظی باید به لغت‌دانان و اهل‌فَن آن زبان مراجعه کرد و هیچ‌کسی نمی‌تواند لغات را طبق سلیقه و میل خود ترجمه و تفسیر کند. از نظر لغوی «نبی» یعنی خبردهنده و «رسول» یعنی فرستاده شده و از نظر اصطلاحی، در تمام منابع روایی، تفسیری و کلامی، «نبی» کسی است که از طرف خداوند به او وحی می‌شود، خواه مأمور باشد آن‌چه را به او وحی می‌شود به مردم برساند یا نباشد، خواه کتاب و شریعت جداگانه داشته باشد یا نداشته باشد؛ «رسول» نیز به کسی گفته می‌شود که بعلاوه‌ی دریافت وحی، صاحب رسالت و رساندن پیام الهی به مردم است.[2] بنابراین، اصطلاح «نبی» عمومیت دارد و شامل رسول نیز می‌شود و وقتی خداوند در این آیه فرموده که بعد از پیامبر اسلام، هیچ نبی‌ای فرستاده نخواهد شد، بالتبع هیچ رسولی نیز نخواهد آمد.
ثانیاً: تعدادی دیگر از لغت‌دانان و مفسران معتقدند که مفهوم و مصداق «نبی» و «رسول» با یکدیگر مشترکند.[3] طبق این نظر نیز، وقتی گفته می‌شود که دیگر نبی فرستاده نمی‌شود، یعنی رسول هم فرستاده نمی‌شود.
ثالثاً: اگر رسول و نبی با یکدیگر تباین داشته باشند، نباید فردی هم نبی و هم رسول باشد؛ این در حالیست که در آیاتی، برخی از پیامبران هم نبی و هم رسول نامیده شده‌اند، از جمله همین آیه‌ی سوره‌ی احزاب که ابتداء پیامبر اسلام را رسول و سپس نبی می‌خواند؛ همچنین آیه‌ی از سوره‌ی مریم که در رابطه با حضرت موسی (علیه‌السلام) می‌فرماید: «وَاذْكُرْ فِي الْكِتَابِ مُوسَى إِنَّهُ كَانَ مُخْلَصًا وَكَانَ رَسُولًا نَبِيًّا [مریم/51]؛ و در این کتاب (آسمانی) از موسی یاد کن، که او مخلص بود، و رسول و پیامبری والا مقام».
اما آن‌چه سبب سوء استفاده‌ی مبلّغان بهائی از معنای نبی و رسول شده است، ظاهر تعریف برخی عالمان دینی در تعریف معنای این دو است که فرمودند: نبی کسی است که صاحب رسالت و یا دارای کتاب آسمانی نیست؛ اما بهائیان دقت نکرده‌اند که این تعریف برای فرق نهادن میان رسول و نبی است و علماء، در مقام فرق نهادن میان معنای این دو نیستند.

پی‌نوشت:

[1]. ابولفضل گلپایگانی، فرائد، نسخه الکترونیکی، ص 135.
[2]. حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1360، (ماده «نبأ» و رُسُل»).
[3]. فضل بن الحسن طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، چ 3، تهران: ناصرخسرو، 1372، ذیل آیه 55 سوره حج.